Κρήτη
Στη ζωντανή χορευτική κληρονομιά της Κρήτης περιλαμβάνονται είκοσι τέσσερις, περίπου, παραδοσιακοί χοροί. Μέχρι πριν μερικά, μόλις, χρόνια οι περισσότεροι από αυτούς ήταν περιορισμένης διάδοσης, λεγόμενοι και «ξεχασμένοι». Ο Γιώργος Κουγιουμουτζής και η Μαρία Τριτσάρη, στα τέλη της δεκαετίας του '80, ξεκίνησαν την μελέτη και αναβίωση αυτών των χορών με οδοιπορικά και καταγραφές σε πολλά χωριά της Κρήτης. Ήδη από το 1989 παρουσιάζουν ξεχασμένους κρητικούς χορούς στις παραστάσεις του Παραδοσιακού Εργαστηρίου.
"Κρήτη μητέρα τσ' αρχοντιάς"
Κατά κύριο λόγο, το ύφος ενός χορευτή στην Κρήτη είναι περήφανο και λεβέντικο, όπως πηγάζει από την γενική ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων του νησιού. Στις μύτες των ποδιών, με ανοιχτούς αγκώνες, πιάσιμο των χεριών στο ύψος των ώμων και έξω ο θώρακας, πάντα με ψηλά το κεφάλι.
Ωστόσο στο χορευτικό ύφος, όπως και στο μουσικό, συναντάμε διαφοροποιήσεις ανάλογα την περιοχή, το νομό ή την επαρχία. Διαφοροποιήσεις που πηγάζουν τόσο από τον γεωμορφολογικό περιβάλλον όσο και από την καθημερινότητα των κατοίκων. Στις παραθαλάσσιες περιοχές, για παράδειγμα, όπου οι άνθρωποι ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με την θάλασσα και το ψάρεμα, είχαν μια πιο ανάλαφρη και «κυματιστή» κίνηση, σε αντίθεση με τους κάτοικους ορεινών περιοχών, κυρίως κτηνοτρόφοι στο επάγγελμα, οι οποίοι είχαν ένα πιο έντονο και «άγριο» ύφος στον χορό τους. Το χορευτικό ύφος στις διαφορετικές περιοχές του νησιού φανερώνεται και στο διαφορετικό ηχόχρωμά τους, ακόμα και σήμερα που τείνει να χαθεί.
Διδασκόμενοι χοροί
- Αγκαλιαστός
- Απανωμερίτικος ή τακουνάκι
- Αράπικος
- Γεραπετρίτικος Πηδηχτός
- Γεργιανός Πηδηχτός
- Γιτσικιά ή Ρουμαθιανή σούστα
- Γλυκομηλίτσα
- Εθιανός πηδηχτός
- Ζερβόδεξος
- Καστρινός ή Μαλεβιζιώτικος πηδηχτός
- Κατσιμπαδιανός ή Κουτσαμπαδιανός
- Λαζέικος, Λαζός ή Λαζώτης
- Μικρό Μικράκι
- Μπρεμιανός
- Ντάμες
- Πεντοζάλης
- Πηδηχτός Μυλοποτάμου
- Πρινιώτης
- Ρόδο
- Σιγανός
- Σούστα
- Στειακός Πηδηχτός
- Συρτός ή Χανιώτικος
- Τριζάλης
Αγκαλιαστός
Ο Αγκαλιαστός είναι μικτός χορός της ανατολικής Κρήτης και κυρίως της επαρχίας Ιεράπετρας. Πήρε το όνομά του λόγω του ιδιαίτερου πιασίματος των χορευτών, που φαίνεται να αγκαλιάζει ο κάθε χορευτής τον μπροστινό του. Έχει αρκετά αργό ρυθμό και βήμα και μπορεί να κρατήσει αρκετή ώρα ανάλογα με το πλήθος των χορευτών. Ο βιολάτορας ή καμιά φορά και κάποια γυναίκα, «η πλουμίστρα», προσπαθεί με μαντινάδες να «πλουμίσει» τους χορευτές δηλαδή να τους πειράξει ή να τους επαινέσει. Χορεύοντας και σε κάθε μαντινάδα, ο κάθε χορευτής αγκαλιάζεται με τον διπλανό του. Αφού αγκαλιαστούν κι έπειτα ξεπλεχτούν όλοι, ο βιολάτορας συνήθως αλλάζει τη μελωδία σε Πηδηχτό.
Απανωμερίτικος ή τακουνάκι
Γυναικείος, κυρίως, χορός που χορεύονταν κατά κόρον στην κεντρική Κρήτη. Απανωμερίτικος λέγεται γιατί χορευόταν στις ορεινές (στα πάνω μέρη) περιοχές του Ρεθύμνου, ειδικά στην περιοχή του Αμαρίου και προς τη μεριά του Ηρακλείου, μέχρι και λίγο μετά τον πόλεμο. Λέγεται επίσης και τακουνάκι επειδή οι χορεύτριες χτυπάνε με το πόδι τους (τακούνι) το έδαφος. Οι χορεύτριες είναι πιασμένες από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Ο χορός έχει τελετουργικό χαραχτήρα κάτι που δείχνει τις θρησκευτικές του καταβολές και έχει στενή σχέση με τους τελετουργικούς χορούς των αρχαίων Μινωιτών. Σε αρκετές περιπτώσεις, κάθε χορεύτρια που ήταν πρώτη στον κύκλο έφευγε από την θέση της με στροφές στο ρυθμό και το βήμα του χορού και πιάνονταν τελευταία.
Αράπικος
Εύθυμος, σατιρικός χορός και χορευόταν και την περίοδο των Αποκριών. Πήρε το όνομα «αράπικος» καθώς οι χορευτές ήταν μουζωμένοι, ως είθισται την περίοδο των απόκρεω. Χορευόταν σε όλη την Κρήτη μόνο από άνδρες αφού είχαν φύγει τα γυναικόπαιδα από το γλέντι, πολλές φορές τα ξημερώματα, ακόμη και σε γαμήλια γλέντια. Η μορφή του παραπέμπει καθαρά σε αρχαία διονυσιακά δρώμενα, σε γιορτές γονιμότητας για τη φύση κ.τ.λ., πράγμα που δεν είναι ασυνήθιστο στην Κρήτη, όπως και σε όλη την Ελλάδα βέβαια. Ανάλογα δρώμενα με έντονα στοιχεία αρχαίων τελετών γονιμότητας (π.χ. ψεύτικα γενητικά όργανα κρεμασμένα σε μεταμφιεσμένους ή σε ανδρείκελα, δηλαδή ομοιώματα ανθρώπων) παρατηρούνται και σε άλλα κρητικά αποκριάτικα έθιμα, όπως ο “Καντής” στην επαρχία Αμαρίου και ίσως και αλλού, που σατιρίζει τον Τούρκο ιεροδικαστή (καδή). Άλλο αποκριάτικο έθιμο με στοιχεία ερωτικής σάτιρας (δηλαδή γονιμικά στοιχεία) είναι ο “Καουκάς”, που γίνεται ακόμη, μερικές φορές, στο Μελιδόνι Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνης (αρπαγή κοπέλας από σαρακηνό και εικονικός γάμος) κ.λπ.
Γεραπετρίτικος Πηδηχτός
Μία από τις πολλές παραλλαγές του πηδηχτού χορού στην Κρήτη. Γεραπετρίτικος πηδηχτός λέγεται σήμερα ο πηδηχτός χορός όπως χορεύονταν στην Γεράπετρο, στην Ιεράπετρα δηλαδή, τόσο στην πόλη όσο και σε ολόκληρη την επαρχία. Όπως στους περισσότερους πηδηχτούς της ανατολικής Κρήτης, έτσι και στην Γεράπετρο, κάθε ζευγάρι του χορού μπορεί να αφήσει την θέση του στον κύκλο και να χορέψει είτε στο κέντρο του κύκλου είτε πιασμένο πρώτο (να βγει στην ομπρός μερά). Πάντα υπό την καθοδήγηση του άντρα, η γυναίκα ακολουθούσε το βήμα και της φιγούρες ενώ χαρακτηριστικό της περιοχής είναι πως το ελεύθερο χέρι της γυναίκας παραμένει κάτω και κολλημένο στο μηρό της, χάρις σεμνότητας και σεβασμού.
Γεργιανός Πηδηχτός
Παραλλαγή του πηδηχτού χορού όπως χορεύονταν στην Γέργερη, ορεινό χωριό της επαρχίας Καινουργίου Ηρακλείου, στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Κατ’ εξοχήν αντρικός χορός με συνηθέστερο σκοπό το τραγούδι «Στου παπά-Χατζή το μύλο». Ο σκοπός αποδίδεται κυρίως με την ασκομαντούρα, το πνευστό μουσικό όργανο που συνήθιζαν να παίζουν οι βοσκοί στα χωριά της πάνω ρίζας του Ψηλορείτη. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι πρόκειται για χορό παλαιό ή νεότερης επινόησης. Ας σημειωθεί πάντως ότι στο μουσικό οδοιπορικό της στην Κρήτη το 1978, η Δόμνα Σαμίου κατέγραψε το χορό όπως τον χόρεψαν ηλικιωμένοι άντρες στη Γέργερη.
Γιτσικιά ή Ρουμαθιανή σούστα
Πυρρίχιος χορός που κάποτε χορευόταν σε όλη την επαρχία Κισσάμου. Ήταν μικτός χορός αλλά στις μέρες μας χορεύεται μόνο από άντρες. Ο μπροστάρης κάνει ταλίμια (φιγούρες) και ακολουθούν οι υπόλοιποι χορευτές. Πήρε το όνομα "γιτσικιά" από την ιδιαίτερη, πηδηχτή κίνηση στο βήμα και στις φιγούρες που μοιάζει με εκείνη της γίδας. Την ονομασία "ρουμαθιανή" έδωσε ο βιολάτορας Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης επειδή διασώθηκε στα Παλαιά Ρούματα.
Γλυκομηλίτσα
Είναι και αυτός χορός της επαρχίας Κισσάμου Χανίων. Ανήκει στην κατηγορία των συρτών χορών. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Το μουσικό μέτρο του χορού είναι 2/4 , τα βήματά του 12 και η λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων. Ο χορός παίρνει το όνομά του από το ριζίτικο τραγούδι Το μήλον όσο κρέμεται εις τη γλυκομηλίτσα, με το οποίο μοιράζεται και την ίδια μελωδία. Η αναβίωση του χορού, η οποία είναι εξαιρετικά πρόσφατη, είναι αποτέλεσμα της ερευνητικής προσπάθειας του πολιτισμολόγου Θρασύβουλου Τσουχλαράκη.
Εθιανός πηδηχτός
Παραλλαγή του πηδηχτού χορού όπως χορεύονταν στην Εθιά, ορεινό χωριό της επαρχίας Μονοφατσίου Ηρακλείου, στα Αστερούσια Όρη. Χορεύονταν από άντρες και γυναίκες πιασμένοι από τις παλάμες των χεριών. Ο Γιώργος Κουγιουμουτζής ανακάλυψε τον χορό αυτό στην Εθιά το 1996, καλεσμένος των Μανώλη Σαριδάκη (Αγρονόμος) και Στέλιου Παπαδάκη. Ο χορός καταγράφηκε υπό τις υποδείξεις των Σαριδάκη Βασίλη και Αριστέας και την μουσική συνοδεία της λύρας του Εθιανού οργανοπαίχτη Γιώργη Λουλάκη (ή Γιαχνή).
Ζερβόδεξος
Μικτός χορός της επαρχίας Ιεράπετρας. Χαρακτηριστικό του χορού είναι ιδιόμορφη λαβή των χεριών των χορευτών, που γίνεται με τη βοήθεια μαντηλιού. Με το ξεκίνημα της μουσικής όλοι χορεύουν πηγαίνοντας προς τα εμπρός. Όταν ο μουσικός (βιολάτορας ή λυράρης) κάνει με το δοξάρι του ένα χαρακτηριστικό και κοφτό ήχο σαν στριγκλιά, τότε όλοι οι χορευτές αλλάζουν φορά. Έτσι ο πρώτος γίνεται τελευταίος και ο τελευταίος πρώτος. Η ονομασία του χορού οφείλεται στην εναλλασσόμενη φορά του, μία μπροστά και μία πίσω ή αλλιώς μία ζερβά (αριστερά) και μία δεξιά. Παλιότερα, στα γλέντια, συνήθιζαν να παίζουν αυτό το χορό αυτό τις προχωρημένες ώρες, όταν ήθελαν να τονώσουν το κέφι.
Καστρινός ή Μαλεβιζιώτικος πηδηχτός
Από τους πλέον διάσημους και συνηθισμένους χορούς της Κρήτης. Είναι η παραλλαγή του πηδηχτού χορού όπως χορεύονταν στο Κάστρο ή Μεγάλο Κάστρο (το σημερινό Ηράκλειο) αλλά και σε όλη την επαρχία Μαλεβιζίου. Ήταν πυρρίχιος χορός και δεν χορεύονταν σε κύκλο, όπως σήμερα. Οι κινήσεις των χορευτών γίνονταν με βήματα μπρος και πίσω που αντικατόπτριζαν την επίθεση και την άμυνα στην μάχη. Το βήμα του περιλαμβάνει αναπηδήσεις και βήματα της σούστας. Για τον λόγο αυτόν στην δυτική Κρήτη τον αποκαλούσαν «του Κάστρου η σούστα».
Κατσιμπαδιανός ή Κουτσαμπαδιανός
Χορευόταν στο νομό Ρεθύμνου, ιδιαίτερα δε στις επαρχίες Αμαρίου και Πυργιωτίσσης. Έχει επίσης καταγραφεί με τις ονομασίες Κατσι(μ)παδιανός, Κατσαμπαδιανές και Κουτσιστός ή Κουτσός. Με βάση την επικρατέστερη εκδοχή, το όνομα Κατσαμπαδιανός, που είναι η συντριπτικά κυρίαρχη, πιθανόν προέρχεται από τη τουρκική λέξη κατσαμπάς που σημαίνει «μεγάλο χωριό» (κωμόπολη) ή «προάστιο». Κάποιοι συνδέουν τον χορό με την Αμπαδιά (νότιο τμήμα της επαρχίας Αμαρίου) χωρίς, ωστόσο, να είναι απόλυτα ορθή η σύνδεση. Κατά μία άλλη εκδοχή, ένας οπλαρχηγός του Δασκαλογιάννη τραυματίστηκε στην επανάσταση με αποτέλεσμα να παραμείνει κουτσός. Προς τιμή του, λοιπόν, χόρεψαν το βήμα του κουτσού, συνοδευόμενο από ένα μοτίβο του πεντοζάλη.
Λαζέικος, Λαζός ή Λαζώτης
Πήρε το όνομά του από τους Λαζούς (λαός της περιοχής του Εύξεινου Πόντου). Δύο είναι οι επικρατέστερες εκδοχές για τον χορό αυτό, είτε ήρθε στην Κρήτη από τους Λαζούς γύρω στον 17ο-18ο αιώνα, ή μεταφέρθηκε από Κρήτες πολεμιστές που πολέμησαν στους Βαλκανικούς πολέμους στις αρχές του 20ου αιώνα. Είναι μικτός, σατιρικός χορός και χορεύονταν στην κεντρική Κρήτη (έχει καταγραφεί στην περιοχή της Μεσσαράς Ηρακλείου και στις επαρχίες Αμαρίου, Αγίου Βασιλείου και Ρεθύμνης). Ο Γιώργος Κουγιουμουτζής θυμάται τον χορό αυτό να χορεύεται στο χωριό που μεγάλωσε, τα Λιβάδια Μυλοποτάμου, με την μητέρα του, Ελευθερία Χνάρη, αλλά και άλλες γυναίκες στο χωριό να του εξηγούν τα βήματα.
Μικρό Μικράκι
Σιγανός, μικτός χορός που χορεύονταν κυρίως στο νομό Ρεθύμνης και ιδιαίτερα στις επαρχίες Μυλοποτάμου και Αμαρίου. Οι χορευτές είναι πιασμένοι από τις παλάμες με σταυρωτά τα χέρια. Ο Γιώργος Κουγιουμουτζής είδε τον χορό αυτό στο χωριό που μεγάλωσε, στα Λιβάδια Μυλοποτάμου. Καθοδηγούμενος από την θεία του, Μαρία Κουγιουμουτζή (Μπαμπουκιά), η οποία τραγούδησε τον σκοπό και περιέγραψε τα βήματα με τα δάχτυλα των χεριών της καθώς ήταν κατάκοιτη και ανήμπορη να τον χορέψει.
Μπρεμιανός
Ο Μπρεμιανός ή Πρινιανός στο όνομα είναι μία ακόμα παραλλαγή του πηδηχτού χορού. Χορευόταν νοτιοανατολικά του νομού Λασιθίου και ιδιαίτερα στην επαρχία της Ιεράπετρας. Υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές του χορού τόσο στα βήματα όσο και στο πιάσιμο των χορευτών. Είναι μικτός χορός και ακολουθεί και αυτός τη νοοτροπία των λασιθιώτικων πηδηχτών χορών. Αν κάποιο ζευγάρι επιθυμεί, αφήνει τη θέση του στο κύκλο και χορεύει είτε πρώτο στο χορό είτε στη μέση του κύκλου. Ο άντρας είναι εκείνος που καθοδηγεί ενώ η γυναίκα έχει το ελεύθερο χέρι της κάτω και κολλημένο στο μηρό της, χάρις σεμνότητας και σεβασμού.
Ντάμες
Συρτός (ή σούστα σε ορισμένα χωριά) που χορεύεται από ζευγάρια, και συναντάται κυρίως στο νομό Ρεθύμνου. Συνηθιζόταν να χορεύεται σε στιγμές χαράς και ευθυμίας, κυρίως τις απόκριες. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες, με τη γυναίκα να κρατάει την άκρη ενός μαντηλιού με το αριστερό της χέρι και δίπλα της να πιάνει την άλλη άκρη ένας άντρας μέχρι τη στιγμή που ο λυράρης θα φωνάξει “ντάμα”, οπότε κάθε άντρας αφήνει το μαντήλι της ντάμας του για να πιάσει δίπλα σε αυτήν που είναι μπροστά του. Ο χορευτής που βρίσκεται στο τέλος μένει συνήθως μόνο με τη συνοδεία μιας καρέκλας (γιατί οι γυναίκες είναι σκόπιμα κατά μία λιγότερες). Εκτενή αναφορά στο χορό κάνει και ο Γ. Ψυχουντάκης από την Ασή Γωνιά Ρεθύμνου στο βιβλίο του “Αετοφωλιές στην Κρήτη”.
Πεντοζάλης
Πλέον, ο πιο διαδεδομένος και αντιπροσωπευτικός χορός. Κατ’ εξοχήν αντρικός χορός που χορεύονταν κυρίως στο νομό Χανιών. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για την προέλευση και την ιστορία του χορού, που όμως δεν επιβεβαιώνονται με επαρκή στοιχεία ώστε να γνωρίζουμε την πραγματική εκδοχή. Ο χορός είναι διαφορετικός από τον σιγανό χορό και δεν διαχωριζόταν σε σιγανό και σε γρήγορο. Η διάκριση αυτή έγινε κατά το 1950 όταν μερικοί λυράρηδες της κεντρικής Κρήτης συνήθιζαν να παίζουν την μελωδία του πεντοζάλη αμέσως μετά τις κοντυλιές του σιγανού, χωρίς διακοπή, και η σχέση αυτή έχει σήμερα καθιερωθεί.
Πηδηχτός Μυλοποτάμου
Ανδρικός χορός που χορεύεται στα ορεινά της επαρχίας Μυλοποτάμου, φαίνεται ότι αποτελεί ένα απόηχο του αρχαιότατου χορού των Κουρητών τον Πυρρίχιο. Βασίζεται σε παλιότερο πυρρίχιο χορούς της Κρητικής Μουσικοχορευτικής Παράδοσης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους πηδηχτούς βηματισμούς και τα δυνατά χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος. Συναντάμε πολλές παραλλαγές στο βήμα και στο πιάσιμο των χορευτών σε όλον τον ορεινό Μυλοπόταμο. Τελευταία, έχει επικρατήσει να λέγεται Ανωγειανός πηδηχτός.
Πρινιώτης
Είναι χορός της επαρχίας Ιεράπετρας. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4. Τον συναντούμε σε παραλλαγές, στην Ιεράπετρα, στον Κρούστα, στους Μεσελέρους καθώς και στο οροπέδιο Λασιθίου, όπου και παίρνει την ονομασία πρινιώτης, μία εξαιρετικά ξεχωριστή έκφραση του χορού. Συγκαταλέγεται στους πηδηχτούς χορούς της Ανατολικής Κρήτης.
Ρόδο
Μικτός χορός που εντοπίζεται, σύμφωνα με μαρτυρίες, στην επαρχία Κισσάμου και ειδικότερα στο χωριό Λουσακιές στις αρχές του περασμένου αιώνα. Την περίοδο του μεσοπολέμου, και κυρίως μετά τον πόλεμο 1945-1960, γνώρισε μεγάλη δόξα. Αργότερα ξεχάστηκε για αρκετά χρόνια μέχρι το 1995 όταν, με πρωτοβουλίες του Πολιτιστικού Συλλόγου Λουσακιών, ήρθε στην επικαιρότητα. Έδινε ποικιλία στα γλέντια της εποχής, κρατούσε το κέφι ζωντανό και την ευκαιρία στη γυναίκα να συμμετέχει στην παρέα, που εκείνη τη περίοδο είχε λίγες ευκαιρίες. Το όνομά του το πήρε από τον σκοπό στον οποίο τραγουδιούνται μαντινάδες με το ρόδο.
Σιγανός
Χορός που, όπως προσδίδει το όνομά του, έχει σιγανό ρυθμό και απαλά βήματα. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες στο μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης, στους νομούς Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου. Μουσικά χορεύεται με τις λεγόμενες κοντυλιές, σκοπός της παρέας πάνω στον οποίο τραγουδιούνται οι μαντινάδες. Συναντάμε πολλές και διαφορετικές μορφές του χορού ανάλογα το νομό, την επαρχία ή τα χωριά. Επίσης, ανάλογα την περιοχή, διαφοροποιείται και το πιάσιμο των χορευτών. Από τις παλάμες με τα χέρια στο ύψος των όμως, με σταυρωτά χέρια μπροστά ή πίσω από το σώμα, αγκαζέ είναι μερικά από τα πιασίματα των χεριών. Ποτέ ωστόσο από τους ώμους. Συνήθως ο σιγανός άλλαζε σε κάποιον πηδηχτό χορό ανάλογα την περιοχή. Σήμερα αλλάζει συνήθως σε πεντοζάλη. Σιγανός και πεντοζάλης, όμως, αποτελούν δύο διαφορετικούς χορούς.
Σούστα
Η Σούστα είναι ο αντικριστός χορός της Κρήτης. Κατάλοιπο και αυτός, όπως όλοι οι κρητικοί χοροί, του αρχαίου πολεμικού χορού, του πυρρίχιου που χορευόταν στην Κρήτη. Στην αρχική του μορφή χορευόταν αντικριστά από άνδρα σε άνδρα πριν από τη μάχη. Γύρω στο 300 μ.Χ. ο χορός άρχισε να χορεύεται και από γυναίκες και έτσι πήρε χαραχτήρα ερωτικό. Λέγεται μάλιστα ότι συμμετοχή της γυναίκας στη σούστα ήταν μια κοινωνική απαίτηση της εποχής. Η εξέλιξη του χορού, λοιπόν, είναι μια ερωτική ιστορία και ο κάθε χορευτής παίζει το δικό το ρόλο. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας πήρε την ονομασία Σούστα από το ιταλικό susta που σημαίνει ελατήριο καθώς τα βασικά βήματα του χορού είναι τρία και μοιάζουν με πηδηματάκια τα οποία κάνουν τα σώματα των χορευτών σαν να ωθούνται από κάποιο ελατήριο.
Στειακός Πηδηχτός
Μία από τις πολλές παραλλαγές του πηδηχτού χορού στην Κρήτη. Στειακός πηδηχτός λέγεται σήμερα ο πηδηχτός χορός όπως χορεύονταν στην Στεία, στην Σητεία δηλαδή, τόσο στην πόλη όσο και σε ολόκληρη την επαρχία. Όπως στους περισσότερους πηδηχτούς της ανατολικής Κρήτης, έτσι και στην Σητεία, κάθε ζευγάρι του χορού μπορεί να αφήσει την θέση του στον κύκλο και να χορέψει είτε στο κέντρο του κύκλου είτε πιασμένο πρώτο (να βγει μπροστά). Πάντα υπό την καθοδήγηση του άντρα, η γυναίκα ακολουθούσε το βήμα και της φιγούρες ενώ χαρακτηριστικό της περιοχής είναι πως το ελεύθερο χέρι της γυναίκας είναι κάτω και κολλημένο στο μηρό της, χάρις σεμνότητας και σεβασμού.
Συρτός ή Χανιώτικος
Από τους πιο δημοφιλής κρητικούς χορούς σήμερα. Λέγεται και σερτός, χανιώτικος ή χανιώτης, καθώς η διάδοσή του με τη μορφή που τον συναντάμε σήμερα έγινε στο νομό Χανίων και ειδικότερα στην επαρχία Κισσάμου. Σερτός ή συρτός ονομάζεται γιατί τα πόδια του χορευτή σέρνονται στο έδαφος. Είναι, ίσως, ο χορός με τις περισσότερες παραλλαγές απ’ άκρη σ’ άκρη του νησιού. Μουσικά, πλέον, υπάρχουν αμέτρητοι σκοποί που συνοδεύουν το χορό και το ύφος της μουσικής διαφοροποιείται κι εκείνο ανάλογα την περιοχή. Σήμερα, μάλιστα, θεωρείται ότι έχει αντικαταστήσει το Σιγανό και έχει πάρει τη θέση του ως Χορού της Νύφης.
Τριζάλης
Είναι ο γυναικείος, πολεμικός χορός της Κρήτης, αντίστοιχος του Πεντοζάλη. Το νόημα του χορού είναι η συμπαράσταση της γυναίκας στον άντρα πολεμιστή. Πήρε το όνομά του από τα τρία ζάλα, τα τρία βήματα δηλαδή, που επαναλαμβανόμενα γίνονται έξι. Χορευόταν στο νομό Ρεθύμνης και ειδικότερα στην περιοχή της Αμπαδιάς της επαρχίας Αμαρίου. Συχνά χαρακτηρίζεται "Κουρουθιανός" όπως λέει και η μαντινάδα που σημαίνει ότι συνηθιζόταν ιδιαίτερα στο χωριό Κουρούτες της επαρχίας Αμαρίου.
Πρόγραμμα
ΜΑΘΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
